Tai nạn giao thông từ lâu đã trở thành “vết thương hở” trong hệ thống hạ tầng và quản lý giao thông của Sri Lanka. Quốc đảo Nam Á này sở hữu nhiều cung đường được đánh giá là nguy hiểm bậc nhất thế giới, đặc biệt tại các khu vực miền núi, nơi địa hình hiểm trở, đường hẹp, đèo dốc liên tục và phương tiện công cộng thường xuyên chở quá tải. Sau thảm kịch xe khách lao xuống vực tại Kotmale khiến 23 người thiệt mạng hồi giữa tháng 5, chính phủ Sri Lanka đã đưa ra một quyết định cứng rắn: đưa AI vào giám sát tài xế nhằm ngăn chặn tai nạn giao thông trong tương lai.
Quyết định này không chỉ phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn nạn tai nạn đường bộ tại Sri Lanka, mà còn cho thấy cách một quốc gia đang phát triển lựa chọn công nghệ trí tuệ nhân tạo như “phao cứu sinh” để bảo vệ mạng sống người dân.
Danh Mục
Tai nạn thảm khốc tại Kotmale: Giọt nước tràn ly
Ngày 11/5, một chiếc xe khách chở khoảng 77 hành khách – vượt quá quy định gần 20 người – đã lao xuống vực sâu tại vùng Kotmale, miền trung Sri Lanka. Vụ tai nạn khiến ít nhất 23 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương nặng. Đây được xem là vụ tai nạn giao thông gây chết người nhiều nhất tại Sri Lanka kể từ năm 2005, gây chấn động dư luận cả nước.
Theo thông tin ban đầu từ giới chức địa phương, nguyên nhân vụ tai nạn vẫn đang được điều tra và chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy lỗi trực tiếp từ tài xế. Tuy nhiên, một chi tiết đáng chú ý được hé lộ: một ngày trước tai nạn, một tài xế khác từng phản ánh vô lăng của chiếc xe gặp trục trặc. Dù phía công ty quản lý xe khẳng định sự cố đã được khắc phục, thảm kịch vẫn xảy ra – đặt ra dấu hỏi lớn về tiêu chuẩn an toàn, giám sát kỹ thuật và trách nhiệm vận hành phương tiện công cộng tại Sri Lanka.
Chính vụ tai nạn này đã trở thành “đòn cảnh tỉnh” buộc chính phủ phải hành động quyết liệt hơn, thay vì chỉ dừng lại ở các khuyến cáo hay biện pháp hành chính truyền thống.
Sri Lanka chính thức đưa AI vào giám sát tài xế
Ngày 14/5, Bộ trưởng Giao thông Sri Lanka Bimal Rathnayake tuyên bố nước này sẽ bắt buộc lắp đặt hệ thống giám sát tài xế bằng AI trên toàn bộ xe khách từ năm tới, đồng thời có kế hoạch mở rộng sang cả xe tải đường dài. Song song đó, Sri Lanka cũng sẽ áp dụng quy định bắt buộc tất cả hành khách trên phương tiện công cộng phải thắt dây an toàn kể từ tháng 6.
Theo Bộ trưởng Rathnayake, mục tiêu của các quy định mới không chỉ là kiểm soát hành vi lái xe, mà còn nhằm “giáo dục tài xế về văn hóa tham gia giao thông tốt hơn và nâng cao tiêu chuẩn an toàn đường bộ”. Đây là lần đầu tiên Sri Lanka áp dụng AI ở quy mô toàn quốc trong lĩnh vực giao thông, đánh dấu bước chuyển lớn trong tư duy quản lý an toàn vận tải.
AI giám sát tài xế hoạt động như thế nào?
Hệ thống AI giám sát tài xế được triển khai tại Sri Lanka dự kiến sẽ sử dụng camera và cảm biến thông minh gắn trong cabin xe. Công nghệ này có khả năng theo dõi các hành vi nguy hiểm như buồn ngủ, mất tập trung, sử dụng điện thoại khi lái xe, lái xe quá tốc độ hoặc phản ứng chậm trong các tình huống bất thường.
Không giống camera giám sát thông thường, AI có thể phân tích dữ liệu theo thời gian thực và đưa ra cảnh báo ngay lập tức cho tài xế. Trong một số mô hình tiên tiến, hệ thống còn có thể gửi dữ liệu về trung tâm quản lý giao thông để kịp thời can thiệp nếu phát hiện nguy cơ tai nạn cao.
Đối với Sri Lanka – nơi nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra trên các tuyến đường đèo, việc phát hiện sớm dấu hiệu mệt mỏi hay bất cẩn của tài xế có thể là yếu tố sống còn, giúp ngăn chặn những thảm kịch tương tự Kotmale.
Tai nạn giao thông – Bài toán nan giải của Sri Lanka
Sri Lanka ghi nhận trung bình khoảng 3.000 ca tử vong do tai nạn giao thông mỗi năm – con số đáng báo động so với quy mô dân số khoảng 22 triệu người. Nhiều chuyên gia cho rằng nguyên nhân không chỉ nằm ở hạ tầng đường sá, mà còn đến từ văn hóa giao thông, tình trạng xe quá tải, bảo trì phương tiện kém và áp lực công việc đè nặng lên tài xế.
Thảm họa Kotmale không phải là trường hợp cá biệt. Tháng 3/2021, một chiếc xe khách khác đã đâm vào vách đá tại Passara, cách Kotmale khoảng 100 km về phía đông, khiến 13 hành khách và tài xế thiệt mạng. Những vụ tai nạn liên tiếp trong nhiều năm qua cho thấy rõ một thực tế: các biện pháp quản lý truyền thống không còn đủ sức kiểm soát rủi ro trên đường bộ Sri Lanka.
AI – Giải pháp công nghệ hay “liều thuốc mạnh tay”?
Việc Sri Lanka lựa chọn AI để giám sát tài xế phản ánh xu hướng toàn cầu trong ứng dụng công nghệ vào an toàn giao thông. Nhiều quốc gia đã triển khai AI để quản lý tốc độ, nhận diện hành vi nguy hiểm và phân tích dữ liệu tai nạn nhằm cải thiện chính sách giao thông.
Tuy nhiên, tại Sri Lanka, việc áp dụng AI mang ý nghĩa đặc biệt hơn. Đây không chỉ là bước tiến công nghệ, mà còn là nỗ lực vá lại những lỗ hổng kéo dài nhiều năm trong hệ thống vận tải công cộng. Khi yếu tố con người – từ tài xế đến doanh nghiệp vận tải – không thể tự điều chỉnh một cách bền vững, công nghệ được xem như “người giám sát không biết mệt”.
Dù vậy, một số ý kiến cũng bày tỏ lo ngại về chi phí triển khai, khả năng bảo mật dữ liệu và nguy cơ AI bị sử dụng như công cụ xử phạt thay vì hỗ trợ an toàn. Chính phủ Sri Lanka cho biết họ sẽ xây dựng khung pháp lý rõ ràng nhằm đảm bảo AI phục vụ mục tiêu giảm tai nạn, chứ không tạo thêm gánh nặng cho tài xế.
Thắt dây an toàn – Bước đi nhỏ nhưng ý nghĩa lớn
Bên cạnh AI, quy định bắt buộc thắt dây an toàn trên phương tiện công cộng được xem là một thay đổi mang tính nền tảng. Trước đây, việc thắt dây an toàn chủ yếu chỉ được áp dụng cho xe cá nhân tại Sri Lanka, trong khi xe khách gần như bỏ ngỏ.
Các nghiên cứu quốc tế cho thấy thắt dây an toàn có thể giảm đáng kể nguy cơ tử vong và chấn thương nặng trong tai nạn. Trong bối cảnh nhiều xe khách tại Sri Lanka di chuyển trên đường đèo, vực sâu, quy định này được kỳ vọng sẽ cứu sống hàng trăm người mỗi năm – ngay cả khi tai nạn không thể tránh khỏi.
Sri Lanka và bài học cho các quốc gia đang phát triển
Quyết định dùng AI để giám sát tài xế của Sri Lanka đang thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia đang phát triển, nơi tai nạn giao thông vẫn là vấn đề nhức nhối. Thực tế cho thấy, đầu tư vào hạ tầng và giáo dục giao thông là quá trình dài hơi, trong khi công nghệ AI có thể mang lại hiệu quả tức thì nếu được triển khai đúng cách.
Sri Lanka đang đặt cược vào AI như một giải pháp mang tính bước ngoặt – không phải để thay thế con người, mà để giám sát, cảnh báo và điều chỉnh hành vi lái xe trong môi trường rủi ro cao. Nếu thành công, mô hình này có thể trở thành hình mẫu cho nhiều nước có điều kiện tương tự.
Kết luận: Khi AI trở thành “người đồng hành” trên mọi chuyến xe
Tai nạn giao thông tại Sri Lanka đã cướp đi hàng nghìn sinh mạng mỗi năm và để lại nỗi ám ảnh kéo dài trong xã hội. Thảm kịch Kotmale là hồi chuông cảnh báo cuối cùng, buộc chính phủ phải hành động quyết liệt hơn bao giờ hết. Việc áp dụng AI giám sát tài xế và bắt buộc thắt dây an toàn cho hành khách cho thấy Sri Lanka đang chuyển từ phản ứng bị động sang phòng ngừa chủ động.
AI không phải là cây đũa thần có thể xóa sổ tai nạn, nhưng trong bối cảnh hạ tầng hạn chế và văn hóa giao thông còn nhiều bất cập, công nghệ này có thể trở thành “lớp phòng vệ cuối cùng” giữa sự sống và cái chết. Nếu được triển khai minh bạch, đồng bộ và đi kèm cải cách quản lý, quyết định của Sri Lanka có thể mở ra một chương mới trong cuộc chiến chống tai nạn giao thông – nơi mỗi chuyến xe không còn là một canh bạc sinh tử.
